TDK Kaynaklı Roleplay İmla Rehberi

[stonecoldeko]

TDK Kaynaklı Roleplay İmla Rehberi

Merhaba;

Ben EKO ve siz değerli oyunculara rol esnasında gözden kaçan ve sıkla denk gelinerek dikkat edilmesi gereken imlalar hakkında birkaç tüyo vermek üzere bu rehberi sizlerle paylaşacağım.

Bilindiği üzere Vice Roleplay, Türkiye'nin San Andreas Multiplayer platformunda birinci sırada, en prestijli, güvenli, Hard Roleplay adı altında Amerikan konsepti ile 5 yılı aşkındır sürmekte olan bir roleplay sunucusudur.

Bu sunucuda Amerikan konsepti ile rolde cümlelerimizi kurarken Arapça, Arapça'dan türemiş olan Türkçe terimler, Osmanlıca, İslami terimler, Azerbaycan Türkçesi, Farsça ve İngilizce karşılığı olmayan Türkçe terimleri bulundurmayıp günümüzün öz Türkçesi ile kelimelerimizi seçerek cümlelerimizi kurmaktayız.

Rol esnasında kurduğumuz cümleler, OOC (Out Of Character) olarak karşılıklı Türkçe anlaşılmakta fakat IC (In Character) olarak rol kapsamı ile karakterler arasında her zaman İngilizce anlaşılmaktadır.

Hazırsanız alt başlıklarla birlikte rollerde en çok denk gelinen hataları Türk Dil Kurumu'nun kaynağıyla birlikte tartışalım.

1.0 Özel İsimler ve Kesme İşareti (') Kullanımı
      

Spoiler: GösterGizle

1.1- TDK'ya göre özel isimler kullanırken özel isimlerin baş harfleri her zaman büyük olmalıdır.
      - Örn; "Johnny, Malibu Corporation, Valachi Crime Family vb."
   
   1.2- Türkçe ve İngilizce özel isimlerde resmi bir makale, yazı vs. paylaşılmak üzereyken soyadları kullanırken tamamen büyük harf kullanıldığı görülebilir.
      - Örn; "Johnny MARQUAND, bir kuruma 1.000.000 Amerikan Doları bağış yaptı."
   
    1.2.1- İngilizce'de asla Türkçe harfler bulunamaz fakat cümlelerimizi OOC yoldan IC'ye taşıyıp kurarken bunlara tolerans gösterilmekte.
      
      1.2.2- Sesli harflerden; büyük İ harfi başta gelmek üzere, küçük ı, Ö, Ü harfleri İngilizce'de bulunamaz fakat sesler bulundurabilir.
         Örn; "Julie" adının başta büyük harf ile yazılmasında bir hata bulunmaz iken tamamen büyük harflerle "JULİE" olarak yazılırken büyük İ harfi yüzünden yazımı yanlıştır. Doğrusu ise "İ" harfinin yerine "I" harfi getirilerek "JULIE" olarak yazabiliriz.
      
      1.2.3- Sessiz harflerden; Ç, Ğ, Ş harfleri İngilizce'de bulunamaz fakat sesleri bulundurabilir. (CH, SH gibi.)

   1.3- Kesme işaretinin kullanım amaçları iyelik, durum ve bildirme eki getirmek iken özel isim ve ek arasında kullanılmasıdır.
    -Örn;  
   YANLIŞ -> "Johnnye, Malibuya, Valachiye, araba'ya, desk'e 
   DOĞRU->  "Johnny'e, Malibu'ya, Valachi'ye, arabaya, deske vb."
      
      1.3.1- Özel isimlerde -da, -de eki getirilirken kesme işareti kullanılır. (Bağlaç dışı)
      - Örn;
      YANLIŞ -> "Johnnyde, Malibu da, Valachide"
      DOĞRU-> "Johnny'de, Malibu'da, Valachi'de"
         
         1.3.1.1- Sık denk gelinmekte bir konu fakat üzülerek dile getirmekteyken özel olmayan isimlerde bile bunlara maalesef denk gelinebiliyor.
         - Örn;
         YANLIŞ -> "ev'de, araba'da, bar'da, yatak'ta"
         DOĞRU-> "Evde, arabada, barda, yatakta"
      
      1.3.2- İyelik eklerinden bir tanesi aitlik ve sahiplik içerirken özel isimlerde yine kesme işaretiyle ayrılır.
      - Örn;"Florida'm, Ferrari'm vb."

   1.4- Kesme işaretinin İngilizce'deki bir olayı ise kısaltmalarda kullanılan kesme işaretleri (it's, isn't, I'm, I'll, I'd, I've, you're vs.) dışında aitlik ve sahiplik anlamında kullanılmakta.
      - Örn; "Johnny's house (Johnny'nin evi), Malibu's building (Malibu'nun binası), Valachi's family (Valachi'nin ailesi), Roscoe's studio (Roscoe'nun stüdyosu) vb."

      1.4.1- Eğer ki bu özel isim, "s" harfi ile bitiyorsa sadece kesme işareti getirilir.
      - Örn; "Brothers' (Kardeşlerin), Thomas' (Thomas'ın), James' (James'in) vb."

      1.4.2- Çoğul eklerde asla kesme işareti kullanılamaz.
      - Örn; "Brothers (Kardeşler), Cars (Arabalar), Houses (Evler) vb."

2.0 Bağlacın Ayrı Yazılışı (-ki, -da, -de)

Spoiler: GösterGizle

   2.1- Bağlaç nedir, nasıl anlaşılır? Bağlaçlar kelimeleri ya da cümleleri birbirine bağlayan kelimelerdir. Bağladıkları kelimeler ve cümleler arasında yakın bir anlam ilişkisi kurarlar ve bu ilişkiyi açıklarlar. Bunun için genellikle birbirlerinin yerine kullanılmazlar. Bağlaçlara, anlam bakımından yarı anlamlı kelimelerdir denebilir.
- Örn; "Ve, ile ya da,” fakat”, dahi, ki, oysa gibi sözcükler, dil bilgisinde sözcük türü olarak bağlaçtırlar."

      2.1.1- Bağlaç kullanımında kesme işareti kullanılmaz. Kullanırken isim ve fiillerden ayrı yazılmalıdır.
      - Örn; "Johnny de bize gelecekmiş.", "Valachi de büyük bir yatırım yapmayı planlamakta.", "Arabayı da getir." vb.

      2.1.2- Diğer bağlaç kullanımında ise "-ki" de ayrı yazılmaktadır.
      - Örn; "Johnny de gelecek mi ki?", "Valachi de büyük yatırım yapacak mı ki?", "Arabayı da getir ki yaya kalmayalım." vb.

3.0 Virgülün Önemi

Spoiler: GösterGizle

   3.1- Eş görevli sözcük ya da sözcük gruplarının arasında kullanılır.
   - Örn; "Elma, portakal, limon, muz ve salatalık aldım." "Anılarını, hayallerini, güzel düşüncelerini, planlarını bir deftere yazardı."
   
   3.2- Sıralı cümleleri ayırmada kullanılır.
   - Örn; "Bak adamım, iyi bir adama benziyorsun ama üzgünüm, sana yardımcı olamam." "Johnny, bu akşam barbekü partisine katılacak mısın?"
   EN TEMİZ ÖRNEK -> "Oku baban gibi, eşek olma." ya da "Oku, baban gibi eşek olma."

      3.2.1- Emote kullanırken gerçekleştirilen eylem tek emote ile belirtilecekse virgül, burada büyük bir önem taşır.
      - Örn; "/me tezgahtan kadehini alır, barmene tebessümle kaldırır ve ağzına yaklaştırıp birasını yudumlar." gibi.

   3.3- Hitap ve seslenme sözcüklerinden sonra kullanılır.
   - Örn; "Sevgili Anneciğim," "Sayın Müdürüm," "Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın!"

4.0 Soru Ekleri (-mı?, -mi?)

Spoiler: GösterGizle

   4.1- Soru işareti (?), soru anlamlı cümlelerden sonra konur. Soru anlamı taşıyan sıralı cümlelerde, soru işareti en sona konur.
   - Örn: "Geldin mi? Uyudu mu? Kaçtın mı?" gibi...

   4.2- Bilinmeyen ya da doğruluğundan kuşku duyulan tarihlerin yerine konur.
   - Örn: Nasreddin Hoca (1208? - 1284) yılları arasında yaşamıştır.

   4.3- Soru eki -mı, - mi her zaman ayrı yazılmaktadır. Soru ekleri genel olarak cümlenin sonunda yer alsa da bazı durumlarda ortada kullanılabilmektedir. Soru eki olan mi kelimesine şahıs ekleri getirilebilmektedir. Şahıs ekleri gelen soru ekleri misin, miyim veya miyiz şeklini almaktadır.
   Örn: "Bir bardak su getirir misin? Şurada bir yemek yer miyiz? Kalemini alabilir miyim?"

   4.4- Bunun dışında soru cümlelerinde ''nasıl, ne zaman, niçin'' gibi soru zarfları da kullanılır.
   - Örn: "Selam, ne habersin? Bu adam ne zaman geldi? Neden böyle bir şey yaptın?"

5.0 Ünlü Daralması

Spoiler: GösterGizle

   5.1- Ünlü daralması, Türkçede geniş ünlülerin dar ünlülere dönüşmesi şeklinde gerçekleşen bir ses olayıdır. a veya e ünlüleriyle biten bir fiile -yor eki getirildiğinde, fiilin son hecesindeki ünlü, ı, i, u veya ü ünlülerinden birine dönüşür:
   - Örn: "sakla + yor > saklıyor, dile + yor > diliyor, kutla + yor > kutluyor, gözle + yor > gözlüyor

      5.1.1- -yor ekinden önce gelen -ma/-me olumsuzluk eklerindeki a ve e ünlüleri her zaman daralır.
      - Örn: yazma + yor > yazmıyor, gelme + yor > gelmiyor, koşma + yor > koşmuyor, öpme + yor > öpmüyor

   5.2- "Y" kaynaştırma ünsüzünden önce gelen a ve e ünlüleri, telaffuz esnasında daralma eğilimi gösterebilir. Ancak bu durum yazılışa yansıtılmaz.
   - Örn: "anlayabilir ("anlıyabilir" değil),saklayarak ("saklıyarak" değil), boyayacak ("boyıycak" değil), dileyen,kutlayalım"

      5.2.1- Aynı şekilde; gelecek zaman kipinde kullanılan -ecek/-acak eklerinin başındaki e ve a ünlüleri; konuşma dilinde daralsa bile, yazılışta daralması söz konusu değildir.
      - Örn: "gelecek ("gelicek" değil),olacak ("olucak" değil),seveceğim ("sevicem" değil),yapacaksın"

6.0 Ünlü Düşmesi

Spoiler: GösterGizle

   6.1- Ünlü düşmesi, Türkçede görülen bir ses olayıdır. Genellikle ikinci hecesinde dar bir ünlü bulunan sözcüklerde görülür ancak istisnaları mevcuttur.

      6.1.1- İki heceli bazı sözcükler ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında ikinci hecedeki dar ünlü düşer.
      - Örn: "yalın-ız = yalnız (aradaki ı harfi düşmüştür), burun-um = burnum (aradaki u harfi düşmüştür), omuz-um = omzum (aradaki u harfi düşmüştür), karın-ım = karnım (aradaki ı harfi düşmüştür), fikir-imiz = fikrimiz (aradaki i harfi düşmüştür), şehir = şehri (burada sadece harf yerinin değişmesi olmuştur)"   

         6.1.1.1- ÖNEMLİ: Bu sözcükler bir ikileme oluşturduğunda ünlü düşmesi görülmez.
         - Örn: "burun buruna, omuz omuza, devirden devire, ağızdan ağıza"   

      6.1.2- Bazı isimlerin, ünlü ile başlayan yapım ekleri veya yardımcı fiiller alarak, fiil gövdesi haline gelmeleri sonucunda oluşur.
      - Örn: "sabır+etmek > sabretmek, seyir+etmek > seyretmek, küfür+etmek > küfretmek, emir+etmek > emretmek, şükür+etmek > şükretmek, kayıp+olmak > kaybolmak"

      6.1.3- Fiil köklerinden yapım ekleri ile isme dönüşen bazı sözcüklerde görülür.
      - Örn: "uyumak > uyku (u düşmüştür), kıvırmak > kıvrım (ı düşmüştür), devirmek > devrim (i düşmüştür), çevirmek > çevre (i düşmüştür), kavuşmak > kavşak (u düşmüştür), buyurmak > buyruk (u düşmüştür)"

7.0 Tırnak Kullanımı (")

Spoiler: GösterGizle

   7.1- Tırnak işareti (“ ”), bir noktalama işaretidir. Kelime veya kelime gruplarının bir başına bir de sonuna gelecek şekilde (ikili olarak) kullanılır. Tırnak işareti içindeki bir cümlede yeniden tırnak içine alınması gereken sözler tek tırnak işareti içine alınır.

      7.1.1- Kitapların ve yazıların adları ile başlıkları tırnak içine alınır.
      - Örn: Yahya Kemal'in bazı şiirleri “Kendi Gök Kubbemiz” adı altında yayımlandı. “Yazım Kuralları” bölümünde bazı uyarılara yer verilmiştir.   

      7.1.2- Metin içerisinde geçen bazı özel isimler vurgulanmak istendiğinde kullanılır.
      - Örn: Yıllardır "Varlık" dergisini büyük bir zevkle okurum.

      7.1.3- Metin içerisinde özellikle belirtilmek istenen kısımlar tırnak içine alınabilir.
      - Örn: Yeni bir “barış taarruzu” başladı.
            
            7.1.3.1- Cümle içerisinde özel olarak belirtilmek istenen sözler, kitapların ve yazıların adları ve başlıkları tırnak içine alınmaksızın koyu yazılarak veya eğik yazıyla (italik) dizilerek de gösterilebilir:
         - Örn: Cahit Sıtkı'nın Şairin Ölümü şiirini Yahya Kemal çok sevmişti.

   7.2- Diğer bir eklenmesi gereken konu ise /me ve /do komutları üzerine kullanımı olacak. /me yani eylem komutuyla emote vermek üzereyken tırnak işareti kullanımı her zaman rolde kullandığımız cümleleri içermelidir.
   - Örn: YANLIŞ -> /me dolaptan "Sprite" kutusunu alır ve tezgaha dönerek müşteriye servis eder.
          DOĞRU -> /me kafa sallar ve "Fikrine katılıyorum." der.

8.0 Birleşik/Ayrı Kelimelerin Yazımı

Spoiler: GösterGizle

   8.1- İki veya daha çok kelimenin anlamca kaynaşarak yeni bir anlam oluşturduğu ve yazılışının bitişik yapıldığı kelimelerdir.

      8.1.1- Belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, isnat grupları, birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve kalıplaşmış çe­kimli fiillerden oluşan ifadeler yeni bir kavramı karşıladıklarında birleşik kelime olurlar. Birleşik kelimeler belirli kurallar çerçevesinde bitişik veya ayrı olarak yazılır.
      - Örn: YANLIŞ -> "her kes, hiç bir, bir kaç, bu gün, bir çok vb."
      DOĞRU -> "herkes, hiçbir, birkaç, bugün, birçok vb."

      8.1.2- Et- ve ol- yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine veya ses türemesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır
      - Örn: "emretmek, kaybolmak, halletmek, affolmak vb."

   8.2- Yardımcı fiillerle kurulan birleşik fiillerde eğer iki kelime birleştiğinde ilk kelime Türkçe dil bilgisi kurallarından ses türemesi veya düşmesine uğramazsa bu kelimeler ayrı yazılır.
   - Örn: YANLIŞ -> "herşey, birşey, hiçbirşey, haftasonu, yurtiçi, yeraltı vb."
          DOĞRU -> "her şey, bir şey, bir şey, hiçbir şey, hafta sonu, yurt içi, yer altı vb."

      8.2.1- İki kelime birleştiğinde ikisinin de ayrı olarak kullanıldığındaki bireysel anlamı değişmiyorsa bu kelimeler de ayrı yazılır.
      - Örn: "köpek balığı, deve dikeni, kayısı kurusu, ateş böceği, bal arısı, Ankara kedisi vb."

Rehberim bu şekilde olaraktan Hard Roleplay kapsamında imla kullanımının önemini savunup dört dörtlük bir oyuncunun dahi ufak bir eksiğini kapatmasına yardımcı olması için okumasını önermekteyim.

İlerleyen zamanlarda bu maddeler, genişletilerek eksik bilgiler eklenecek ve rehber güncellenecektir.

Kaynakça: Türk Dil Kurumu, Wikipedia

[Derenge]

eline sağlık yararlı

[zed_exe]

Eline sağlık 

[gokturk]

ihtiyacım vardı teşekkürler

[NemesisVac]

eline sağlık 

[UtkuMuNey]

En gerekli rehber

[thomasluzy]

Perfect.

[twentie glockies]

soru eklerinin gelmesi şart

[stonecoldeko]

Rehber güncellendi

4. madde eklendi, iyi forumlar

[Memoli]

eline sağlık