 | |
Amerikan futbolu (ABD ve Kanada'da futbol, diğer bölgelerde korumalı futbol olarak bilinir); on birer oyuncudan oluşan iki takımın arasında, mekik biçimli bir topla, kendisine özgü bölünmüş oyun alanı bulunan dikdörtgen şeklindeki bir sahada oynanan takım sporudur. Oyundaki temel amaç; belirli kurallar ve mekanikler çerçevesinde daha fazla sayı yapan taraf olmaktır. Bu amaca hücum takımının, topu pas ya da koşu ile ilerletmesi yoluyla ulaşılır. Topun ilerletilmesinde hücum takımının on yardlık mesafeyi geçmek için dört hücum hakkı bulunur ve eğer bu dört hücum hakkı içerisinde on yardlık mesafe geçilirse, hücum takımı yeni dört hücum hakkı kazanır. Savunma takımının amacı ise, hücum takımının ilerlemesine engel olmaktır. Skor kazanmanın temel yolları ise; topun saha sonuna ulaştırılması, yani touchdown ya da topun belirli bir noktadan vurularak sayı direkleri (goalpost, bir çeşit kale direği) arasından geçirilmesi yani field goal'dır. Bir touchdownun değeri 6 sayıyken, bir field goalın değeri 3 sayıdır.
Amerikan futbolu, ABD'de ragbi ve Avrupa futbolundan esinlenilerek ortaya çıkarılmış bir spordur. Amerikan futbolu maçı olarak kabul edilebilecek ilk maç 6 Kasım 1869'de, Rutgers ve Princeton isimli iki kolej takımı arasında, ragbi ve Avrupa futbolu kuralları karışımı kurallar altında oynanmıştır. 1880'de ise "Amerikan futbolunun babası" olarak bilinen Walter Camp liderliğinde oyuna; snap, 11 kişilik takımlar ve hak sistemi gibi kurallar eklenmiş ve oyun günümüzdeki haline yaklaştırılmıştır.
Amerikan futbolu, Amerika'daki en popüler spor olup; profesyonel futbol (NFL) ve kolej futbolu, oyunun en çok takip edilen seviyeleridir. Amerikan futbolunun diğer popüler seviyeleri ise lise futbolu ve lise grubuna nazaran daha küçük yaş gruplarını kapsayan genç futboludur. ABD'de oyunu yıllık yaklaşık olarak 1.1 milyon farklı lise sporcusu ve 70 bin farklı kolej sporcusu oynamaktadır. National Football League ise en bilinen Amerikan futbolu ligi olup; dünyanın en yüksek ortalama izleyici sayısına sahip spor ligidir ve bu ligin şampiyonluk maçı olan Super Bowl, dünyanın en çok izlenen spor etkinliğidir.
Takımlar ve Oyuncular
Bir futbol maçı, her biri 11 oyuncudan oluşan 2 takım arasında oynanır. Sahada daha fazla oyuncu bulundurmak ya da daha fazla oyuncu oynatmak ceza sebebidir. Başlarda takımlar, oyun aralarında istedikleri kadar oyuncu değiştirebiliyorlardı ancak oyuna sonradan bir grup sistemi, kuralı eklendi ve bu kuralın eklenmesi takımların oyuncularını hücum takımı, savunma takımı ve özel takım şeklinde üçe bölmesiyle sonuçlandı.
Her oyuncu mutlaka kendine ait bir formaya sahip olmalı ve bu forma 1'den 99'a kadar herhangi bir sayı ile numaralandırılmış olmalıdır. Fakat NFL kurallarına göre bir oyuncu, formasında 0 numarayı da taşıyabilir.
Hücum Takımı
| | Hücum takımının amacı, oyundaki en büyük ve en önemli olan amaca ulaşmak, yani touchdown yapmaktır.
Hücum takımı snap yapmadan önce mutlaka düzgün ve kurallar çerçevesindeki bir formasyonda dizilmiş olmalıdır. Bir hücum takımının kural dışı sayılması için takımın arka sahada 4'ten fazla, hücum çizgisinde ise 50 ve 79 numaraları arasında 5'ten az oyuncusu olması yeterlidir. Takım, forma numaralarına sadık kalarak hakemi haberdar ettiği sürece herhangi bir anda oyuncu değiştirebilir çünkü savunma takımını bilgilendirecek kişi hakemin kendisidir. Takımların hiçbiri, snap için topu tutan oyuncu hariç, snap yapılana kadar tarafsız bölgeye giremez. Bunun yanında hücum çizgisi oyuncuları, snap yapılana kadar hareket edemez.
Oyun kurucu (arkada), pivottan (önde) pivot altı oyunu ile snapi almak üzere.
Arka saha için ana mevkiler oyun kurucu (QB), koşucu (HB/TB) ve fullbacktir (FB). Oyun kurucu, hücumun beyni ve lideri olarak kabul edilir. Çünkü ya koçtan gelen oyunları takıma aktarır ya da oyunu kendisi belirler. Oyun kurucular takıma oyun aktarma işini genellikle oyun başlamadan hemen önce, huddle sırasında yaparlar. Oyun başlayacağı sırada ise oyun kurucular, snapi yapacak oyuncunun arkasında beklerler, daha sonra topu alırlar, aldıktan sonra ya topla koşarlar ya da pas verirler.
Asıl görevleri pas yakalamak olan mevkiler ise geniş alanlı top tutucular (WR) ve opsiyonellerdir (Tight End) (TE). Geniş alanlı top tutucular oyun çizgisine çok yakın dururlar ve genelde hücum çizgisinden ayrılırlar. Geniş alanlı top tutucuların ilk ve ana görevleri oyun kurucunun attığı pasları yakalamaktır, fakat koşu oyunlarında yanıltıcı ya da blok yapacak oyuncu olarak da kullanılabilirler. Opsiyoneller ise geniş alanlı top tutucuların yanlarında dururlar ve ana görevleri ise oyuna göre değişir: blok yapmak ya da top taşımak.
Savunma Takımı
Savunma takımının ana görevi düşürmelerle ve top çevirmelerle (top çalma ve top düşürme) hücum takımının ilerlemesine engel olmaktır.
Savunma çizgisinde (DL) bulunan mevkiler ise, defanslar (DE) ve savunma forvetleridir (DT). Defans oyuncuları oyun çizgisinin sonlarında dururlar, ancak savunma forvetleri defansların arasında ve daha içtedir. Defansların ve savunma forvetlerinin ilk ve ana sorumluluğu koşu oyunlarında koşucuya alan tanımamak, onu düşürmeye çalışmak, ya da pas oyunlarında pası atacak olan kişiye, oyun kurucuya baskı yapmak ve hücum çizgisini dağıtarak arka defansların hücum çizgisini aşmasını sağlamaktır.
Arka defans oyuncuları savunma çizgisinin gerisinde dururlar ancak arka saha savunmasının da ilerisindedirler. Aynı şekilde bu görevdeki oyuncular ikiye bölünmüşlerdir: orta arka defans (MLB) ve dış arka defans (OLB). Arka defanslar savunma oyunlarını savunmaya söyleyen oyunculardır ve bu nedenle savunma takımının merkezi olarak görülürler. Arka defansların ana görevleri koşu oyunlarında koşucuyu engellemektir, ancak gerekliliğe göre pas oyunu sırasında oyun kurucuya baskı yapmak, arka saha hücum oyuncularını, geniş alanlı top tutucuları ve opsiyonelleri tutmaktır.
Arka köşe oyuncusu hücum takımının attığı pası yakalıyor (top çalma) ve hücum hakkını takımına geçiriyor.
Savunma arka sahası, diğer adıyla ikinci kapı, ikinciler ya da ikinci savunmanın içerdiği roller ise, arka köşe (CB) ve güvencelerdir (S). Güvenceler rol olarak iki şekilde adlandırılır. Bunlar: serbest güvence (FS) ve güçlü güvencedir (SS).[37] Arka köşe oyuncuları ise savunmanın dışında beklerler ve genelde top tutucuları savunurlar. Bulundukları konum ise ikinci savunmanın önü, savunma çizgisinin arkasıdır. Güvenceler ise savunmanın en son halkalarıdır ve derin pas oyunlarını aynı zamanda uzun koşu oyunlarını durdurmak güvencelerin ana sorumluluklarıdır.
Özel Takımlar
Özel takımlar, tüm vuruş oyunlarından sorumlu olan takımlardır. Özel takımlar, o anki oyunda topun kontrolüne sahip olan takımdır ve karşı takım oyuncuları blok yapmaya ve topu geri çevirmeye çalışırken, field goal (FG) denemelerini, puntları ve kickoffları yaparlar.
Vurucu oyuncu takımı adına bir kickoff yapmak üzere.
Field goal ve TSS (Touchdown sonrası sayı) takımları için 3 özel mevki bulunmaktadır. Bunlar: vurucu (K ya da PK), tutucu (H) ve uzun başlatıcıdır (LS). Uzun başlatıcının görevi, topu vurucunun vurması için uygun bir noktaya getirip tutacak olan tutucuya snap yardımı ile fırlatmaktır. Ancak kickofflarda genelde bir tutucu kullanılmaz, çünkü top bir top tutucu ekipman yardımıyla sabitlenir; her şeye rağmen kimi durumlarda bir tutucu kullanılabilir, bunun sebebi olarak ise hava şartlarının topun tutucu ekipmanda durmasına engel olması ya da saha zemininin yeterince iyi olmaması gösterilebilir. Alıcı takımda topu tutan ve daha sonra topu ileriye taşıyan oyuncu vuruş döndürücüsü (KR) olarak da bilinir.
Aynı zamanda punt oyunu sırasında da farklı mevkiler bulunur. Bunlar: punter (P), uzun başlatıcı, ve gunnerdır. Uzun başlatıcıların punt oyunundaki ana görevleri ise topu direkt olarak top yere değmeden onu havaya bırakıp vuracak olan puntera snaplemektir.Gunnerların görevi ise punt oyunu sırasında çizgiye dağılmak ve boş alan bularak puntın geri dönüşünü yapacak oyuncuyu düşürerek ilerlemesini engellemektir.
Kurallar
Skor Sistemi
Amerikan futbolunda kazanan taraf, maç boyunca en fazla skoru toplamış olan taraftır. Bir Amerikan futbolu maçında skor kazanmanın birden fazla yolu bulunmaktadır.
Bir touchdownun değeri 6 puandır ve bu oyundaki skor kazanma yöntemleri içinde değeri en yüksek olandır. Oyunda touchdownın olabilmesi için topun saha sonuna koşu veya pasla ulaştırılmış olması, saha sonunun içinde yakalanmış olması ya da karşı takımın saha sonunda top yerdeyken tutulmuş olması gerekir. Touchdowndan sonra takım toucdown sonrası skor (TSS, PAT) dener ve bunlardan birisi değeri 1 puan olan fazladan puan, diğeri ise değeri 2 puan olan 2. touchdowndır. TSS'ler oyunun profesyonellik derecesine bağlı olarak 2 ya da 3 yarda çizgisinden gerçekleştirilir. Eğer takım 1 puanlık (fazladan puan) oyunun denerse, vurucu tutucunun tuttuğu topa vurur ve sayı direklerinin arasından geçirmeye çalışır, eğer top direklerin arasından geçerse sayı başarılıdır. Eğer takım 2 puanlık oyun denerse, takım touchdown yapmaya çalışır ve eğer başırılı olursa 2 puan kazanır, buna 2 puan oyunu denir. Eğer TSS'lerden herhangi biri başarısız olursa, takım bundan puan almaz. Büyük çoğunlukla takımların fazladan puan denemesi başarılıdır ve profesyonellik derecesi düşse dahi başarı oranı çok düşmez, ancak 2 puan oyunu çok daha fazla risk içerdiğinden başarı ihtimali de düşüktür, daha az bilinir ve daha az denenir ki bu yüzden TSS genellikle fazladan puan olarak bilinir.
Puan vuruşu, bilinen adıyla field goal (FG), 3 puan değerindedir ve vuruşla, topun sayı direklerinin arasından geçirilmesiyle olur. Bir TSS'den ya da field goaldan sonra skoru yapan takım kickoff yapmak zorundadır. Güvence, bilinen adıyla safety ise is topu taşıyan kişi kendi saha sonunda düşürüldüğünde elde edilir. Safetynin değeri 2 puandır ve savunma takımına verilir. Ek olarak, safetyden sonra puanı kaybeden takım, puanı kazanan takıma topu serbest vuruş yardımıyla gönderir.
Saha ve Ekipman
Amerikan futbolu maçları uzunluğu 120 yard (110 m) ve eni 53 yard (48 m) olan çim sahalarda oynanır. Sahadaki çizgiler sayı çizgilerinin arasında olmakla beraber sayı çizgileri ile saha sonu çizgisi arasında 10 yard (9,1 m) bulunur. .
Sahadaki ana çizgiler her yarı sahanın kendi saha sonuna olan uzaklığını göstermek adına kullanılır. Her ana çizginin arasında 10 yardalık bir mesafe bulunur. Bu ana çizgilerin her biri, arasında 5 yarda mesafe bulunan çizgilerle 2'ye bölünmüştür. Aynı şekilde bu 5 yardalık çizgilerde arasında 1 yarda bulunan ve daha detaylı hesaplar için kullanılan çizgilerle 5 parçaya bölünmüştür. Bunun yanında sayı vuruşlarının mesafesini ölçmek ve doğruluğunu onaylamak adına da sayı direklerinin hizasından itibaren, bir sayı direğinden diğer sayı direğine, arasında enine 5 yarda boyuna ise 1 yardalık mesafe bulunan çizgiler mevcuttur. Touchdown sonrası sayılar için ise, sayı çizgisinin gerisine, kolej futbolunda 3, profesyonel futbolda ise 2 yardalık mesafe ile 1 yardalık çizgiler çizilir.
Sayı direklerinin merkezi, sahanın enine uzunluğunun tam ortasındadır. Sayı direklerinin pivot kısımdan ayrıldığı bölgenin yerden yüksekliği 3 metre (10 fit), pivot kısmın üstü ise kolej ve profesyonel futbolda 6 metre, lise futbolunda ise 7 metredir. Sayı direkleri genellikle sarı renklidir ve en üst kısmında belli olması adına turuncu bayraklar bulunur.
Amerikan futbolunda kullanılan top (kısaca futbol) ragbi'deki topla neredeyse aynıdır.Oyunun profesyonellik derecesine göre değişiklik gösteren futbolun şişirilme miktarı 12,5 psiden 13,5 psiye kadar, ağırlığı 397 gramdan 425 grama kadar herhangi bir değer alabilir (profesyonellik derecesinin kurallarına göre); ancak ölçüler genellikle aynıdır. Profesyonel futbolda kullanılan futbolun uzun ekseni 11 inçten 11,25 inçe kadar, uzun çevresi 28 inçten 28,5 inçe kadar kısa çevresi 21 inçten 21,25 inçe kadar değişiklik gösterebilir.
Süre ve Duraksama Zamanları
Amerikan futbolu maçları hem profesyonel hem kolej düzeyinde 15 dakikalık 4 çeyrek, 30 dakikalık 2 yarı olmak üzere toplamda 60 dakikadır. Lise düzeyinde ise çeyrekler 12 dakika, yarılar ise 24 dakika olmak üzere maç toplamda 48 dakika sürmektedir. 2 devrenin arasında 1. devre bittikten sonra başlayan bir devre arası süresi bulunur ve aynı zamanda 1. çeyrek ile 2. çeyrek, 3. çeyrek ile de 4. çeyrek arasında da ufak bir ara bulunmaktadır. Oyunun başlangıcında, iki takımın oyuncuları ve hakemler saha ortasında para atışını yapmak için buluşurlar. Para atışı sırasında konuk ekibin kaptanı, paranın yüzlerinden olan "heads"'i ya da "tails"'i seçer. Para atışını kazanan tarafın kaptanı ise 1.-2. yarı için kickoff'u yapmayı, 1.-2. yarı için alıcı olmayı ya da savunulacak saha sonunu seçer. Para atışını kaybeden tarafın kaptanı ise, kazanan tarafın seçim yapmadığı tarafta seçim yapar. Örneğin eğer kazanan takım herhangi bir yarıda kickoff yapmayı tercih etmişse, kaybeden taraf herhangi bir yarı için savunacağı saha sonunu seçebilir. Çoğu takım para atışını kazanınca kickoff alıcısı olmayı tercih eder çünkü bu ilk drive için topun kontrolünü almak demektir. Takımlar 3. çeyreğe başlarken kickoff alıcısı ya da vurucusu olmayı ayrıca saha sonlarını değiştirirler. Eğer 1. yarının sonunda bir hak devam ediyorsa, oyun hak tamamlanana kadar devam eder.
Her şeye rağmen oyun süreleri duraksama, oyun araları ve karar süreleri gibi gecikmelerden dolayı uzar ve ortala bir NFL maçının süresi 3 saatten biraz uzundur. Oyun zamanı ise bir oyun saati yardımıyla tutulur. Aynı şekilde bu saat, hakemlerin kararlarına göre, duraksamalara göre ve saati etkileyecek durumlara göre bir operatör tarafından idare edilir. Bu saatten ayrı olarak bir de hak süresi saati bulunur ve bu saat duraksama zamanlarını sınırlandıran süreyi gösterir. Eğer oyuna başlanamadan bu hak süresi biterse, hücum takımı gecikmeden ötürü ceza alır. Bu süre profesyonel ve kolej futbolunda 40 saniye, lise futbolunda ise 25 saniyedir ancak eğer gerekirse hakemler bu süreye ekleme ya da çıkarma yapabilirler.
Topun İlerlemesi ve Hak Sistemi
Oyunda hücum takımının topu ilerletmek adına kullanabileceği 2 ana oyun türü bulunur: koşu oyunu ve pas oyunu. Standart bir oyundan önce oyun kurucu, yapılacak oyunu takıma söyler ve ardından pivot snap yaparak topu oyun kurucuya gönderir, oyunu başlatır. Bunun hemen ardından oyun kurucu topu önce iki eliyle, daha sonra ise güçlü eliyle tutar, ya pas verir ya da kendisi koşar. Eğer topu taşıyan oyuncu düşer, saha dışına çıkar veya düşürülürse ya da hiçbiri olmadan pas isabetsiz kalırsa o anki oyun biter. Aynı şekilde pas oyunun gerçekleşebilmesi için ise pası verecek oyuncunun (genelde quarterback) oyun çizgisinin arkasında olması gerekir. NFL'de bu kurallara ek olarak topu taşıyan oyuncunun kaskının çıkması da o anki oyunu bitirir.
Hücum takımının topu 10 yarda ilerletebilmek için 4 hakkı, bilinen ismiyle 4 downı bulunur. Eğer hücum takımı bu 4 down içerisinde topu 10 yarda ilerletebilirse başka bir 4 down daha kazanır. Eğer hücum takımı bu 4 down içerisinde topu 10 yarda ilerletememiş ise, topu çevirir ve hücum hakkı bulunulan konumdan karşı takıma geçer. Ancak çoğu zaman takımlar 4. hakkına ulaştığı zaman topu punt yardımıyla uzaklaştırır ve karşı takımın oyununa olabildiğince geriden başlamasını sağlar; bunun yanında eğer takım field goal mesafesinde ise, skor kazanmak için bir sayı vuruşu deneyebilir. Down sisteminin doğru bir biçimde ilerleyebilmesi için zincir kullanan 2 hakem saha kenarında sürekli topu takip eder. Televizyon yayınlarında ise first down çizgisi sarı bir biçimde ekrana çizilmektedir.
Vuruşlar
Amerikan futbolunda vuruşların 2 ana kategorisi bulunur. Bunlardan birisi oyun anı vuruşlarıdır ve hücum takımı tarafından oyun çizgisinin arkasından olmak üzere herhangi bir oyun sırasında yapılabilir, diğer vuruş çeşidi ise serbest vuruşlardır. Serbest vuruşlar ise; yarıların başlarında, uzatma devresinin başında, başarılı bir field goaldan sonra vurulan kickoff ve safetyden sonra vurulan safety kick olmak üzere 2 çeşittir.
Kickoffta, top, profesyonel ve kolej futbolunda vurucu takımın sahasındaki 35 yarda çizgisine, lise futbolunda ise 40 yarda çizgisine konur. Ardından vurucu takım hareketli vuruş ya da tutucu yardımıyla vuruştan birini seçer. Eğer tutucu yardımıyla vuruş seçildiyse, top yere, tutucuya konulabilir ya da eğer gerekirse bir tutucu yardımıyla tutulabilir. Safety kick sırasında ise vurucu takım topu kendi sahasında bulunan 20 yarda çizgisine koyar. Bu durumlarda vurucu takım topu punt yardımıyla, hareketli vuruşla ya da tutucu yardımıyla uzaklaşabilir ancak profesyonel seviyede tutucu yardımıyla vuruşta özel top tutucu araçları (kicking tee) kullanamaz. Vuruşun ardından alıcı takımdaki herhangi bir oyuncu topu tutup ilerletebilir, aynı zamanda top 10 yardalık mesafeyi geçmişse vurucu takım da topu tutabilir.
Oyun anı vuruşlarının ise 3 çeşidi bulunmaktadır: hareketli vuruşlar, tutucu yardımıyla yapılan vuruşlar ve puntlar. Sadece hareketli ve tutucu yardımıyla yapılan vuruşlar skor kazandırabilir. Tutucu yardımıyla yapılan vuruşlar ise skor kazandıran vuruşların genelde tercih edilenidir, çünkü hareketli vuruşlarda topun sivri ucu vuruşu zorlaştırmaktadır. Oyun anı vuruşu yapıldıktan sonra ve top oyun çizgisini geçtikten sonra, eğer yakalanırsa vurucu takım tarafından tutulup ilerletilebilir. Bu durumda ya da topun kimse tarafından tutulamadan yere değmesi durumunda top artık ölü top olur ve ölü top kuralları geçerlilik kazanır, bir sonraki oyunun başlama noktası bu olaylardan gerçekleşenin gerçekleşme noktasıdır.
Güvenlik
Amerikan futbolu sert temaslar gerektiren bir oyundur ve yapısı gereği sakatlıklar sıkça görülmektedir. Çoğu sakatlıklar takımların antrenmanlarında gerçekleşirken, sakatlıkların geneli oyuncuların birbirine yaptığı sert temaslardan kaynaklanmaktadır. Sakatlıkları engellemek adına, oyuncuların bir ekipman setini eksiksiz olarak giymesi gerekir. En düşük seviye oyuncuların kask ve omuz padi giymesi yeterlidir ancak üst seviye liglerde oyuncuların bunlara ek olarak dizlik, göğüs koruyucuları ve ağız koruyucuları gibi ekipmanlar giymesi gerekmektedir. Sakatlıkların çoğu vücudun alt kısmında, hatta geneli diz bölgesinde olsa da vücudun üst kısmında da sakatlıkların görülmesi mümkündür. En çok görülen sakatlık türleri ise zorlanmalar, burkulmalar, morluklar, kırıklar, çıkıklar ve beyin sarsıntılarıdır. Beyin sarsıntısı gibi sakatlıkların tekrarı, oyuncuların hayatına bunaklık, Parkinson hastalığı ve depresyon gibi kalıcı etkiler bırakabilmektedir.
|
|
Konu: Amerikan Futbolu ve NFL 2020 (Okunma sayısı 134 defa)