(https://semrakuytul.com/wp-content/uploads/2018/03/adalet-terazisi-semra-kuytul.jpg)
[size=120]Giriş[/size]
Bu rehber özellikle hukukçu rolleri yapmak isteyen ya da bu konuya ilgi duyan kişilere Amerikan Hukuk Sistemi hakkında temel bilgi sunmak içindir. Yazı birkaç farklı kaynağın birleşiminden oluşuyor, bunun yanısıra kendi bilgilerimi de ekledim. Amaç roller hakkında bilgileri zenginleştirmek olduğu için mümkün mertebe temel ve oyunda kullanabilecek noktalara değinmeye çalışacağım.
(https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcSAFVEWA7_aicEDMkOEdpc5z04Cp5g_nXRAP8ZYbhge_7kyPANk)
Amerikan Hukuku Tarihi
Amerika’nın hukuk tarihi, Thomas Jefferson ve Quäker Thomas Paine tarafından hazırlanan ve açıkça John Locke’nin ideallerinden etkilenen 1777 Bağımsızlık Bildirgesi ile başlamaktadır. Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi’nin ilan yılı olan 1777’yı esas alırsak Amerika’da kabul edilen Ingiliz Common Law’i, 1776 yılında Ingiltere’de geçerli olan Common Law idi. Ancak bu tarihten sonraki gelişimi, Kuzey Amerika toplumunun isterlerince biçimlendirilip farklılaştı. Günümüz ABD Common Law'ı İngiltere'ninkinden farklılıklar taşımaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) Anayasası 1789 yılında kabul edilmiş olup ABD'nin en yüksek kanunudur. Anayasa, her eyalete (toplam 50 tane) kayda değer ölçüde bağımsızlık ve yetki veren bir cumhuriyet kurmuştur. Federal hükumetin yetkileri Anayasa'da tayin edilen
sınırlar içinde belirlenmiştir ve geri kalan hususların düzenlenmesi Anayasa tarafından halk ve eyaletlere bırakılmıştır. Anayasa'nın ilk on ek maddesi hak ve hürriyetler beyannamesi olarak düzenlenmiş ve halka temel haklarını vererek onları hükumetin haksız davranışlarından korumayı amaçlamıştır. İfade özgürlüğü, toplantı özgürlüğü, haksızlıkların düzeltilmesi özgürlüğü, mantıksız arama ve tutuklamadan korunma özgürlüğü, usulüne uygun yargılanma hakkı, zorla suçunu kabul etmeme imtiyazı, el konulan mallarının adil tazmin edilmesi hakkı, ceza muhakemelerinde
seri ve halka açık yargılanma hakkı, hem ceza hem hukuk davalarında jüri tarafından yargılanma hakkı, ve ceza muhakemelerinde avukat yardımı almak hakkı korunan haklardan bazılarıdır. Bu sistemde yukarıda belirtilen hak ve özgürlüğü düzenlenmesi 200 yıllık bir sürece yayılmıştır.
Amerikan Hukuku Kaynakları
Amerikan Hukuku’nun mahkeme içtihatları ve yasama olmak üzere iki temel kaynağı vardır.
Mahkeme İçtihatları: Amerika Birleşik Devletleri bir federal devlettir. Eyaletlerin kendi yasaları ve yargı düzeni bulunur. Amerikan Hukuku’nda da Ingiliz Hukuku’ndan kökenlenen, önceki örnek kararların sonrakiler için bağlayıcı olması ilkesi geçerlidir.
Yasama: Amerika Birleşik Devletlerinin federal yapısı, yasama alanında da sonuçlarını doğurur. Bu yüzden Amerikan yasalarının bir kısmı federal diğer bir kısmı ise Eyalet yasalarıdır. Aralarındaki uyum ve denge, geniş ölçüde A.B.D. Anayasası ve onun mahkemelerce yorumu üzerinden sağlanır.
Anayasa, yalnızca bir üst hukuk normu olmaktan daha fazla işlev görür. Yasaların anayasa uygunluğunun denetimi aynı zamanda ülkedeki hukuk birliğini sağlamanın da bir aracıdır.
Anayasa’yı yorumlamada nihai yetki Yüksek Mahkeme’nindir. Yüksek Mahkeme, Anayasa’nın herhangi bir bölümü ile çatışan federal yasayı kaldırabilir. A.B.D. Anayasası Yüksek Mahkeme tarafından esnek bir biçimde yorumlanır.
Sıralama yapmak gerekirse:
Federal Anayasa > Federal yasalar, anlaşmalar ve mahkeme kuralları > federal düzenleyici otorite kuralları > federal common law > eyalet anayasaları > eyalet yasaları ve mahkeme kuralları > eyalet düzenleyici otorite kuralları > eyalet common law
Amerikan Mahkemeleri
(http://www.faculty.umb.edu/gary_zabel/Courses/Morals%20and%20Law/M+L/codiag00.gif)
"Birleşik Devletlerin yargı yetkisi bir Yüksek Mahkemeye ve Kongre’nin zaman zaman atayacağı ve kuracağı alt mahkemelere verilecektir."
ABD Anayasası Madde 3 - Bölüm 1
ABD'deki hukuk kaynaklarının ikiliğinden dolayı mahkemeler de eyalet ve federal düzeyde ikiye bölünmüştür. Federal mahkemelerin konusuna giren genelde büyük çaplı davalar federal mahkemede görülürken daha küçük çaptaki davalar yerel mahkemelerce görülür. Temyiz süreçleri de farklı mahkemeler üzerinden işler. Hem medeni hem de ceza hukukunda Yüksek Mahkeme son temyiz mahkemesidir. Her yıl yaklaşık 4500 davayla karşılaşan Yüksek Mahkeme bunlardan yalnızca 200'den azını incelemeye kabul eder.
Her eyalet federal mahkemelerden bağımsız kendi eyalet mahkemelerine sahiptir. Ülkedeki davaların yüzde 95'i eyalet mahkemelerinde sonuçlanır. Eyalet mahkemelerinde başlayan bir dava federal çapta bir sorun barındırdığında ve genelde eyalet mahkemelerindeki yollar tüketildiğinde federal mahkemelerinde temyize taşınabilir.
Mahkeme İç Düzeni
(https://www.upload.ee/image/10610359/19rpmahkeme.png)
Amerikan mahkemelerinde, orta bölümde yargıç yanında ise tanık yer alır. Yargıcın solunda ise 12 jüri üyesi yer alır. Yargıcın sağ tarafında ise "bailiff" bulunur. Yargıcın hemen önünde mahkeme katibi karşısında ise davalı/sanık ve davacı/savcı bulunur. Tarafların arkasındaki barın gerisindeki "galeri"de ise izleyiciler bulunur.
Birkaç not:
-Bailiff yargıcı korumakla görevlidir ve silah taşımaya yetkilidir, yargıca iletilecek her bir belge, kağıt bailiff aracılığıyla iletilir.
-Türk sisteminden farklı olarak katip konuşmaların özetini değil verbatim yani kelimesi kelimesine kayıtlara geçirir.
-ABD hukukunda gerek ceza hukuku davalarında gerekse medeni hukuk davalarında maddi olaylar hakkında karar verme işlevini jüri üstlenir.
-Jüriler maddi olaylar üzerine karar verirken yargıç hukuki kararla ilgilenir, hukuku uygular.
-Ceza hukukunda suçlu kararı alınabilmesi için jürilerin on ikisinin de suçlu kararı vermesi gerekir. (bkz: 12 Angry Men)
-Jürilik için aranan tek şart yetişkin olmaktır, vatandaşlar arasından rastgele seçim yapılır ve seçilmesi halinde jürinin mahkemeye katılması zorunludur.
-Çocuk mahkemeleri dışındaki tüm mahkemeler halka açıktır.
(https://ichef.bbci.co.uk/news/660/cpsprodpb/27C1/production/_105477101_tv052027171.jpg)
Davalarda Hukuki Prosedür
a. Şikayet (Complaint)
-Sürecin başlangıcıdır.
-Davalıya resmi olarak ve şahsen tebliğ edilir.
-Olayların temelini anlatacak kadar detaylar yer alır, kısadır.
b.Yanıt (Answer)
-Cevabın belirtilen süre içinde verilmesi gerekir aksi halde şikayetteki iddiaların doğru olarak kabul edildiği anlaşılır.
-Şikayetteki iddiaların herbiri kabul veya red edilir.
-Kabul edilen iddiaların kanıtlanması gerekmez.
-Yanıt ile karşı iddialarda bulunulabilir.
c. Yargılama Öncesi Önergeleri (Pre-trial Motions)
-Mahkemece yetkisizlik gibi sebeplerle dava bırakılabilir. (Motion to Dismiss)
-Tarafların anlaşması üzerine, hakimden maddi olaylar üzerinden karar vermesi istenebilir. (Motion for Summary Judgement)
d. Kanıt Takası (Discovery)
-Taraflar birbirleriyle kanıt alışverişinde bulunur, buradaki amaç tarafların dava sonucu hakkında öngörüde bulunmalarını sağlamak ve uzlaşma ihtimallerini attırmaktır.
e.Yargılama (Trial)
-Öncelikle davacı ardından davalı taraf söz alır.
-Medeni davalarda sonuç için "olma ihtimali"nin yüksek olması yeterlidir, ceza davalarında ise iddiaların kabul edilebilmesi şüphe götürmeyecek düzeyde kanıtlanması gerekir.
d.Yargılama Sonrası Önergeler (Post-Trial Motions)
-Yetersiz Kanıt Kararı verilebilir. Hakim kanıt yoksunluğundan dolayı karar vermekten çekilir.
- Hatalı Yargılama Kararı verilebilir. Adaleti etkileyebilecek hukuki hataların mevcudiyeti gerekir.
e.Temyiz
-Temyize karşılık mahkeme kararı hakkında onama, iptal veya yeniden yargılama kararı verilebilir.
Hukuk Eğitimi - Kariyer Planları
*ÖNEMLİ* ABD'de hukuk bölümü bir lisans bölümü değil, yüksek lisans bölümüdür. Dört yıllık üniversite eğitiminin ardından üç yıllık hukuk yüksek lisansı yapılır. Ardından Baro Sınavı'nı başarıyla tamamlayanlar göreve başlar, staj yoktur. Hukukta belirli bir alanda uzmanlaşmak isteyenler bir yıl süren L.L.M ya da hukukun genel alanı üzerine yapılan L.L.B masterlarını tamamlayabilir. Her eyalet kendi baro sınavını düzenler, yanlızca beş defa baro sınavına katılma imkanı tanınır. 5 yıllık avukatlığın ardından yargıç olmak mümkün hale gelir.
Kaynakça
- https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1280
- http://www.acikogretimadalet.com/anglo-amerikan-hukuk-sistemi-ingiliz-hukuku-konusu.html
- GÜL**, İ., Abd Hukukunun Genel Özellikleri ve Türk Hukukundan Başlıca Farkları, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 10, Temmuz 2015, Sayfa: 9-27
- http://www.faculty.umb.edu/gary_zabel/Courses/Morals%20and%20Law/M+L/court.html